Program Przedszkole i Szkoła Promująca Zdrowie – inwestycją w zdrowie ucznia i jego rodziny

„Dziecko powinno wyjść ze szkoły zdrowsze niż do niej przyszło.

W szkole musi być wychowywane w zasadach higieny

i uświadomione o indywidualnej i społecznej wartości zdrowia"

M. Kacprzak

Program przedszkole (PPZ) i szkoła promująca zdrowie (SzPZ) realizowany jest w Polsce od 1992 r. Koncentruje się przede wszystkim na promowaniu zdrowego stylu życia całej społeczności przedszkolnej i szkolonej, w tym szczególnie otwarciu się na współpracę z rodzicami, innymi placówkami i społecznością lokalną. W województwie podkarpackim od ponad 25 lat program cieszy się dużym zainteresowaniem wśród dyrektorów i nauczycieli, ponieważ jego podstawowe założenia dobrze wpisują się w dydaktyczną, opiekuńczą i wychowawczą rolę przedszkola i szkoły.

Systemowe działania z promocji zdrowia wspierane są przez Podkarpackiego Kuratora Oświaty w Rzeszowie i Dyrektora Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie na mocy porozumienia zawartego 14 grudnia 2018 roku w celu propagowania idei przedszkola i szkoły promującej zdrowie jako środowiska edukacyjnego. Na mocy porozumienia działają wojewódzka i rejonowe sieci przedszkoli i szkół promujących zdrowie. Obecnie w województwie podkarpackim program realizują placówki oświatowe wszystkich typów: przedszkola, szkoły podstawowe, ponadpodstawowe, uzdrowiskowe i specjalne.

Wsparcie ze strony Kuratorium Oświaty w Rzeszowie i Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie wiąże się z monitorowaniem pracy przedszkoli i szkół przez wojewódzkich i rejonowych koordynatorów. Przedszkola i szkoły promujące zdrowie od wielu lat objęte są cyklicznymi szkoleniami takim jak m. in. warsztaty dla przedszkolnych i szkolnych koordynatorów promocji zdrowia realizowane przez PCEN w Rzeszowie, Tarnobrzegu, Przemyślu i Krośnie. Szczególną formą wsparcia są konferencje naukowo - metodyczne z promocji zdrowia organizowane w Rzeszowie, Czudcu, Tarnobrzegu, Przemyślu, Dębicy, Krośnie i Jarosławiu.

Jak działają przedszkola i szkoły promujące zdrowie? Jakie są korzyści z realizacji programu?

Przedszkola i szkoły realizując program PPZ i SzPZ poszerzają ofertę edukacyjną o własne autorskie projekty z promocji zdrowia poprzedzone diagnozą zachowań zdrowotnych uczniów, rodziców, nauczycieli i pracowników niepedagogicznych. Działania przedszkoli i szkół ukierunkowane są na promowanie zdrowego stylu życia w odniesieniu do wielowymiarowego ujęcia zdrowia człowieka i czynników je warunkujących (genetycznych, środowiskowych, służby zdrowia i stylu życia). W podejściu takim przedszkola i szkoły promując zdrowie realizują systemowe działania z promocji zdrowia w stosunku do całej społeczności szkolnej. Promocja zdrowego stylu życia odnosi się do wzmacniania poszczególnych aspektów zdrowia ucznia od fizycznego (bogata oferta zajęć ruchowych połączona z propagowaniem zasad zdrowego żywienia oraz higieny osobistej) poprzez psychiczny (działania ukierunkowane są na aspekt emocjonalny: rozpoznawanie emocji i ich kontrola, stres i techniki relaksacyjne, kształtowanie poczucie własnej wartości czy rozwijanie optymizmu życiowego i umysłowy tzw. intelektualny - wdrażanie w przedszkolach i szkołach nowoczesnej edukacji opartej na metodach aktywizujących i interaktywnych po aspekt społeczny (kształtowanie relacji interpersonalnych) oraz duchowy (wprowadzanie w wartości zdrowia i zdrowego stylu życia).

Promocja zdrowia w przedszkolach i szkołach to działania praktyczne, dostosowane do konkretnych potrzeb danej placówki. W szkole promującej zdrowie nie ma jednego sprawdzonego rozwiązania narzuconego odgórnie w formie gotowych programów czy projektów. Przedszkole i szkoła promująca zdrowie to idea, stąd każda placówka podejmuje działania według własnych potrzeb i autorskiego pomysłu na promocję zdrowego stylu życia. Naczelną zasadą promocji zdrowia w PPZ i SZPZ jest zachęcanie do zdrowego stylu życia wszystkich członków społeczności i otwarcie się placówki na współpracę z rodzicami i społecznością lokalną. W myśl koncepcji PPZ i SZPZ - promocja zdrowia to sztuka pomagania innym – jak lepiej i zdrowiej żyć, to uczenie zdrowych wyborów poprzez kształtowanie od najmłodszych lat nawyków  troski o zdrowie własne i innych. Wieloletnie działania przedszkoli i szkół  promujących zdrowie w województwie podkarpackim potwierdzają skuteczność i efektowność programu w zachęcaniu dzieci i ich rodzin do zdrowego życia. Organizowane w ramach sieci wojewódzkiej liczne konferencje, seminaria naukowo-metodyczne, projekty promujące zdrowy styl życia, konkursy czy spotkania ze specjalistami stanowią skuteczną ofertę edukacyjną chroniącą ucznia i jego rodzinę przed niekorzystnymi dla zdrowia skutkami współczesnej cywilizacji. Propagowanie zdrowego stylu życia w przedszkolach i szkołach przeciwdziała pasywności ruchowej, niewłaściwemu odżywaniu czy uleganiu uzależnieniom. 

Efektywność działań przedszkoli i szkół w zakresie realizacji programu potwierdzana jest certyfikatami: rejonowymi, wojewódzkimi i krajowymi.

Utwierdzając tych, którzy już działają w programie i zachęcając innych do promowania zdrowia warto przytoczyć słowa profesora Andrzeja Pawłuckiego: „udział w programach edukacyjnych promujących wartości naturalne (ciało, zdrowie, naturę) przesądza o powodzeniu w życiu, zaś zaniechanie aktywności edukacyjnej, w następstwie której „rodzi się” uczniowska niekompetencja, wywołuje w dalszym następstwie zdarzeń splot niepowodzeń, stając się źródłem niejednej porażki, a nawet życiowego fiaska”.

Etapy realizacji programu:

• Przyjęcie do Rejonowej Sieci PPZ i SzPZ – termin składania wniosków ustala koordynator w rejonie.

Dokumenty (do pobrania):

Wniosek (załącznik 1) [DOC 40,5 KB]

Dokumentacja (załącznik 2) [DOC 44,0 KB]

• Przyjęcie do Wojewódzkiej Sieci PPZ i SzPZ – jesień – 30 listopad danego roku, wiosna – 30 marzec danego roku (wnioski kierowane są do wojewódzkich koordynatorów).

Dokumenty (do pobrania):

Wniosek (załącznik 3) [DOC 40,5 KB]

Dokumentacja (załącznik 4) [DOC 45,0 KB]

Certyfikat wojewódzki przyznawany jest na okres 3 lat.  

• Warunki ubiegania się o nadanie Krajowego Certyfikatu:

1. podejmowanie systemowych działań zgodnie z koncepcją i zasadami tworzenia Przedszkoli/ Szkół Promujących Zdrowie,
2. prowadzenie na stronie internetowej przedszkola/szkoły zakładki Przedszkole Promujące Zdrowie/Szkoła Promująca Zdrowie zawierającej aktualne i wyczerpujące informacje na temat działań PPZ/SzPZ,
3. stworzenie warunków w przedszkolu/szkole umożliwiających dzieciom/uczniom spożywanie posiłków, np. drugiego śniadania,
4. co najmniej trzyletnia przynależność do Wojewódzkiej Sieci Przedszkoli/Szkół Promujących Zdrowie od dnia uzyskania certyfikatu wojewódzkiego,
5. uzyskanie akceptacji koordynatora rejonowego i wojewódzkiego do przeprowadzenia w przedszkolu/szkole autoewaluacji,
6. dokonanie autoewaluacji swoich działań w zakresie wszystkich standardów PPZ lub SzPZ, oceny efektów działań w zakresie dobrego samopoczucia w przedszkolu/szkole oraz podejmowanych przez członków ich społeczności działań dla wzmacniania zdrowia, z wykorzystaniem metod i narzędzi dostępnych na stronie internetowej ORE.

Harmonogram prac związanych z nadawaniem Krajowego Certyfikatu

1. Wnioski o nadanie Krajowego Certyfikatu rozpatrywane są przez Kapitułę dwa razy w roku.
   Ustala się następujące terminy:

a) Semestr pierwszy każdego roku szkolnego:

− do 30 grudnia przedszkola i szkoły składają formularz Wniosku wraz z załącznikami do koordynatora wojewódzkiej sieci,

− do 30 stycznia koordynatorzy wojewódzkich sieci przesyłają do ORE wnioski przedszkoli i szkół ubiegających się o nadanie Krajowego Certyfikatu wraz z załącznikami i swoją rekomendacją,

− do 30 marca odbywa się posiedzenie Kapituły.

b) Semestr drugi każdego roku szkolnego:

− do 30 maja przedszkola i szkoły składają formularz wniosku wraz z załącznikami do koordynatora wojewódzkiej sieci,

− do 30 czerwca koordynatorzy wojewódzkich sieci przesyłają do ORE wnioski przedszkoli i szkół ubiegających się o nadanie Krajowego Certyfikatu wraz z załącznikami i swoja rekomendacją,

− do 30 września odbywa się posiedzenie Kapituły,

− do 30 października przewodniczący Kapituły przedstawia Ministrowi Edukacji Narodowej listę przedszkoli i szkół rekomendowanych przez Kapitułę do nadania Krajowego Certyfikatu.

2. Uroczyste wręczenie certyfikatów odbywa się 1 raz w roku.

Termin wręczenia certyfikatów Minister Edukacji i Nauki przedstawia przewodniczącemu Kapituły. Zespół ds. Promocji Zdrowia w Szkole ORE zawiadamia przedszkola i szkoły o terminie uroczystości.

Okres ważności Krajowego Certyfikatu Krajowy Certyfikat przyznawany jest przedszkolu lub szkole na okres 5 lat. Po upływie tego okresu przedszkole lub szkoła może ubiegać się ponownie o jego nadanie po spełnieniu warunków podanych niżej w punktach 2-5.

Warunki ubiegania się o nadanie Krajowego Certyfikatu: o przyznanie Krajowego Certyfikatu może ubiegać się przedszkole lub szkoła, po spełnieniu następujących warunków:

1. Jest członkiem wojewódzkiej sieci PPZ i SzPZ i posiada wojewódzki certyfikat co najmniej od 3 lat.
2. Dokona autoewaluacji swoich działań w zakresie wszystkich standardów PPZ lub SzPZ, oceny efektów działań w zakresie dobrego samopoczucia w przedszkolu/szkole oraz podejmowanych przez członków ich społeczności działań dla wzmacniania zdrowia, z wykorzystaniem metod i narzędzi dostępnych na stronie internetowej ORE (https://www.ore.edu.pl/).
3. Dokona publicznej prezentacji wyników autoewaluacji, przedstawi sukcesy oraz wskaże problemy wymagające rozwiązania (formę i zakres tej prezentacji ustala przedszkole/ szkoła). Powinny w niej uczestniczyć osoby ze społeczności przedszkolnej/szkolnej oraz osoby spoza przedszkola/szkoły: koordynator wojewódzkiej sieci lub inny przedstawiciel wojewódzkiego zespołu wspierającego, rodzice, przedstawiciele społeczności lokalnej, władze oświatowe, przedstawiciele innych placówek.
4. Na stronie internetowej przedszkola/szkoły prowadzi zakładkę Przedszkole Promujące Zdrowie/Szkoła Promująca Zdrowie zawierającą aktualne i wyczerpujące informacje na ten temat (https://www.ore.edu.pl/).
5. Złoży w terminie podanym niżej w harmonogramie dokumentację, wskazaną we wniosku do koordynatora wojewódzkiej sieci PPZ i SzPZ i uzyska jego rekomendację a w przypadku, gdy w województwie są sieci rejonowe - uzyska także rekomendację jej koordynatora (wniosek do pobrania: https://www.ore.edu.pl/.

Wniosek o nadanie krajowego certyfikatu szkoła promująca zdrowie [DOCX 27,3 KB]

Wniosek o nadanie krajowego certyfikatu przedszkole promujące zdrowie [DOCX 31,0 KB]

Koordynatorzy programu:

Więcej informacji na temat programu można znaleźć na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji: Program Szkoła Promująca Zdrowia

Poradniki do pobrania na stronie ORE: https://www.ore.edu.pl/

• Woynarowska-Sołdan M., Woynarowska B. (red), PRZEDSZKOLE PROMUJĄCE ZDROWIE.  Poradnik  dla przedszkoli i osób wspierających ich działania w zakresie promocji zdrowia,  Warszawa: ORE 2017. Przedszkole Promujące Zdrowie
• Woynarowska B. (red.), SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE. Podręcznik dla szkół i osób wspierających ich działania w zakresie promocji zdrowia, Warszawa: ORE 2019. Szkoła Promująca Zdrowie
• Woynarowska-Sołdan M., Woynarowska B., Danielewicz D., SZKOŁA SPECJALNA PROMUJĄCA ZDROWIE. Podręcznik dla szkół specjalnych kształcących dzieci i młodzież z niepełnosprawnością intelektualną i osób wspierających ich działania w zakresie promocji zdrowia,  Warszawa: ORE 2020.  Szkoła Specjalna Promująca Zdrowie